Waddeneilanden buiten beeld

Eilanden die vragen om stilte, niet om slippers

Niet elk pareltje in de Waddenzee schittert op je instagram feed. Sommige plekken zijn zó stil, zó puur natuur, dat zelfs Google zich afvraagt of je er wel echt naartoe wil. Geen strandtent, geen pinautomaat, geen influencer te bekennen. Wel: zeehonden met kraamtranen, pioniersplanten met duin ambitie en vogels die zó zeldzaam zijn dat ze zichzelf nauwelijks geloven.

Eerder kon je in het artikel De onbewoonde Waddeneilanden al lezen over deze bijzondere plekken als geheel. In dit vervolg zoomen we in op de individuele sterren van het Wad: zandplaten en eilandjes waar de natuur de dienst uitmaakt — en waar jij vanaf een veilige afstand getuige van kunt zijn.

Richel – Het geboorteresort van de grijze zeehond

Richel klinkt misschien als een Frans parfum, maar is in werkelijkheid een ruige zandplaat ten zuidwesten van Vlieland, die ruikt naar modder en natte (zee)hond. Onbewoond, ongerept en bij hoogwater zo’n 30 hectare groot. Geen terras, geen wifi, wel honderden zeehonden en beginnende duinen die proberen van Richel een echt eiland te maken.

Voor grijze zeehonden is Richel dé plek om te baren. Op sommige dagen liggen er tot 900 volwassen exemplaren op de noordkant van de plaat. In de winter wordt maar liefst 80 tot 90 procent van de totale Waddenpopulatie hier geboren. Geen couveuses, wel een zeebriesje.

Tot 2009 verdween Richel nog volledig bij hoogwater, maar sindsdien ontstaan er voorzichtig duintjes. Biestarwegras en zeeraket houden zich moedig staande. Toch blijft het een strijd: wat vandaag groeit, wordt morgen weggeslagen door de zee.

Van april tot september bivakkeren wadwachters op Richel in het drijvend huis. Ze geven voorlichting, houden toezicht en registreren alles wat vliegt, zwemt of onverwacht aanmeert. Bioloog Laura Zwanenveld verbleef er in 2011 en 2012 twee keer een week helemaal alleen, met tent en camera. Haar timelapse-video’s laten Richel letterlijk tot leven komen, met schuivend zand, schuifelende zeehonden en een eindeloze hemel.

Griend – Vogeleiland met middeleeuwse wortels

Griend ligt ten zuidwesten van Terschelling en lijkt op het eerste gezicht weinig meer dan een plukje groen. Toch kiezen elk jaar ruim 30.000 broedparen dit eiland als thuisbasis. Kluten, visdieven en de zeldzame grote stern bevolken er massaal de kwelders.

In de middeleeuwen was Griend veel groter. Er stond een kloosterschool en zelfs een nederzetting. Maar na de Sint-Luciavloed van 1287 verdween een groot deel van het eiland onder water. Sindsdien is Griend op drift geraakt en langzaam kleiner geworden.

Tijdens dijkwerkzaamheden in de jaren tachtig zijn per ongeluk bosmuizen meegelift naar het eiland. Ze zijn inmiddels goed ingeburgerd, tot lichte frustratie van vogelwachters, want ze weten hun weg feilloos te vinden naar voedselvoorraden. Gelukkig zijn er natuurlijke opruim diensten: blauwe kiekendieven en velduilen helpen om de muizenstand onder controle te houden.

Engelsmanplaat – Tussen wal en schip

Tussen Ameland en Schiermonnikoog ligt Engelsmanplaat, ooit een volwaardig eiland, nu een verzonken zandplaat. Bij laagwater is het een uitgestrekt rustgebied voor steltlopers en wadlopers. Bij hoogwater verdwijnt het grotendeels onder de golven.

De plaat verliest steeds meer duinen en wordt kwetsbaarder met elke storm. Toch blijft het een belangrijke plek voor vogels onderweg, en voor wie het geluk heeft om er tijdens het droogvallen te staan: een onvergetelijke ervaring.

Rottumerplaat – Wolkers’ waargebeurde wildernis

Rottumerplaat is een van de stilste plekken van Nederland. Zo stil, dat het in 1971 werd uitgekozen voor een bijzonder experiment: twee schrijvers mochten er afzonderlijk tien dagen doorbrengen. Eerst Godfried Bomans, daarna Jan Wolkers. Bomans vond het niets. De eenzaamheid, het geluid van de wind, de zee – het was hem te veel. “Ik verlang hevig naar een muur,” schreef hij.

Wolkers, daarentegen, vond precies wat hij zocht. Tussen het zand, het zout en het zwijgen vond hij inspiratie, rust en een diepe verbondenheid met de natuur. Hij beschreef hoe de zee tegen hem sprak, het zand zong, en het eiland hem een soort oerkracht teruggaf die je in de stad nooit vindt.

Zijn brieven vanaf Rottumerplaat, later gebundeld in Groeten van Rottumerplaat, zijn niet alleen literair, maar ook ecologisch tijdloos. Die ervaring heeft iets magisch achtergelaten, en dat voel je nog steeds wanneer je in de buurt vaart: een plek waar de natuur niet wacht op applaus, maar gewoon haar gang gaat.

Vandaag de dag is het eiland verboden terrein, op enkele wetenschappers en wadwachters na. Vogels broeden hier ongestoord. Zeehonden zonnen op de slikken. En diep onder het zand ligt een zoetwaterbel die het mogelijk maakt dat ook planten hier floreren, zelfs op dit zoute eiland.

Rottumeroog – Eiland op drift

Rottumeroog schuift langzaam richting Duitsland. Door die natuurlijke verplaatsing verandert het voortdurend van vorm en functie. Het is een belangrijke rustplaats voor bedreigde soorten zoals de dwergstern en de bontbekplevier. De geul tussen Rottumeroog en Rottumerplaat — het Schild — is bovendien een geliefde ligplek voor zonnebadende zeehonden.

Mensen zijn hier niet welkom. De rust is te belangrijk om te verstoren.

Zuiderduintjes – Jong en vol potentie

De Zuiderduintjes zijn ontstaan uit afgeslagen stukken van Rottumeroog en groeien nu weer langzaam terug richting hun oorsprong. De kwelders zijn rijk aan zoutminnende planten als lamsoor en zeealsem. Tijdens hoogwater trekken duizenden vogels hierheen om uit te rusten. Wetenschappers volgen nauwgezet hoe dit mini-eiland zich ontwikkelt zonder menselijke bemoeienis — met opvallend succes.

Zandplaten van de Waddenzee: leeg, maar vol leven

Simonszand – Een gespleten zandplaat met een verhaal

Tussen Schiermonnikoog en Rottumerplaat ligt Simonszand: een zandplaat die zichzelf ooit tijdens een storm in tweeën spleet. Tegen alle verwachtingen in bleef het een populaire rustplek, vooral voor doortrekkende vogels en zwervende zeehonden. Ook onderzoekers vinden hier hun rust — letterlijk. Een student woonde hier ooit zes weken lang in een houten hut, met niets dan zand, getij en nieuwsgierige zeehonden om zich heen.

Razende Bol – De drijvende zandplaat die blijft verrassen

De Razende Bol, of Noorderhaaks, ligt bij Texel en verandert voortdurend van vorm. Wind, golven en stroming geven deze zandplaat een continu nieuw silhouet. Grijze zeehonden gebruiken het als kraamkamer, terwijl recreanten het soms verwarren met een geschikt barbecue-eiland. Toch groeit het bewustzijn over de kwetsbaarheid van deze plek. Dankzij onder meer de documentaire WAD weten steeds meer mensen dat ook een ogenschijnlijk lege zandbank bescherming verdient.

Waarom je hier niet zomaar mag komen

Deze eilanden en zandplaten zijn niet voor niets verboden terrein. Niet omdat men bezoekers wil weren, maar omdat rust en ruimte cruciaal zijn voor alles wat hier leeft en broedt. Verstoring, hoe klein ook, kan grote gevolgen hebben. Gelukkig zijn er manieren om deze plekken tóch te beleven — zonder ze te betreden.

Zelf op expeditie, zonder sporen achter te laten

Wil je deze plekken zelf ervaren, zonder de natuur te verstoren? Dan is een zeiltocht met een kleine, duurzame platbodem de ideale manier. Vanuit Harlingen of Lauwersoog vaar je langs de meest afgelegen zandplaten van de Waddenzee. Geen drukte, geen luidsprekers, maar stilte, kennis en verwondering.

Je ziet zeehonden rusten, vogels foerageren en jonge duinen ontstaan op plekken waar ooit alleen water was. Aan boord zijn gidsen die alles weten over het Wad, het getij en het leven dat zich hier afspeelt. Soms kun je droogvallen bij een zandplaat, en wie weet kom je zelfs een wadwachter tegen die bol staat van de informatie, die ze graag met je delen.

Boek jouw reis via www.lotussailing.com en ontdek hoe spectaculair stilte kan zijn.